De laatste tijd ben ik aan het nadenken over hoe je zo effectief mogelijk lesgeeft. Tijdens de opleiding logopedie heb ik kennisgemaakt met leerprocessen en ik besloot de informatie daarover er weer eens bij te pakken. In het artikel ‘De logopedist als effectieve trainer’ uit de Logopedie en Foniatrie vond ik onderstaande uitleg die ik heb toegespitst op de zangpraktijk.
Leerprocessen in de zangpraktijk
De meest gebruikte theorie over leerprocessen in het onderwijs is die van Kolb. David Kolb (V.S., 1939) is beroemd geworden om zijn leerstijlenmodel (zie de illustratie). Hierin geeft hij aan dat er vier dominante leerstijlen zijn (zie midden van de cirkel):
- De activist (doener) gaat gewoon aan de gang.
- De reflector (dromer) wil op z’n gevoel afgaan.
- De theoreticus (denker) wil nadenken en snappen waar het over gaat.
- De pragmaticus (beslisser) wil de verschillende opties kennen en die uitproberen.
De leercirkel om de leerstijlen heen laat zien dat het volledige proces tot het verwerven van kennis en vaardigheden kloksgewijs langs vier leeractiviteiten of fases gaat:
- Ervaren
- Reflecteren
- Onderzoeken
- Experimenteren
Bij elke leerstijl wordt een combinatie gemaakt van twee leeractiviteiten. Men neemt nog iets mee van de vorige activiteit en richt zich op de volgende. De denker kan vanuit reflectie goed tot theorie komen. De beslisser haalt de essentie uit de theorie en past dat toe in praktijksituaties. De doener werkt via vallen en opstaan. Hij leert via het uitproberen en komt zo bij zijn doel. De dromer leert door te doen en daarop te reflecteren.
Iedereen heeft zijn favoriete leerstijl. Weerstanden tegen “leren” kunnen voortkomen uit het feit dat niet geleerd/getraind wordt vanuit de voorkeursstijl. Terwijl sommige leerlingen enthousiast bezig zijn met een oefening (de doeners), vinden anderen de oefening “lastig”, laten weerstand zien of haken af. Mogelijk gaat hun voorkeur naar verdieping van theorie (de denkers), zij willen kaders aangereikt krijgen en daar een discussie over voeren.
Volgens Kolb is het doorlopen van alle stappen bevordelijk voor het opdoen van kennis en het verwerken van nieuwe vaardigheden. Slechts dan is de les effectief en gaat de leerling tevreden naar huis.
Waarom is het voor een zangdocent zinvol zich te verdiepen in de leerprocessen? Als eerste om je bewust te zijn van je eigen voorkeur. Valkuil is natuurlijk dat je al je leerlingen vanuit jouw eigen favoriete leerstijl benadert. Dat werkt goed bij de helft van de leerlingen, maar de andere helft minder. En dat is toch jammer. Een andere motivatie om de hele leercirkel af te lopen is dat de leerwinst pas echt gehaald wordt als je samen alle stappen hebt genomen. Met bovenstaande kennis kan je samen met je leerlingen proberen van jouw en hun veilige (maar beperkte en soms belemmerende) padje af te komen voor het beste resultaat.
Wat betekent dit voor de praktijk?
Een effectieve les en/of oefening is dus een combinatie van doen, uitleggen, experimenteren en reflecteren. Het hangt van de favoriete leerstijl van de leerling af waar je begint: eerst uitleggen/voordoen of gewoon beginnen. Het is dus zaak om er achter te komen wat de favoriete leerstijl van je leerling is. Dat kan je doen door een paar vragen te gebruiken uit een on-line Kolb testje als deze. Dat wordt de snelle ingang, maar om effect te krijgen zal je ook de andere activiteiten moet aanbieden.
Wat heb je nodig?
- Voor het verkennen van de theorie is het nuttig medische modellen en/of afbeeldingen van het strottenhoofd, spieren torso, houding enz. te hebben, en You Tube filmpjes te verzamelen.
- Gebruik een spiegel, opname apparatuur, gymnastiekballen, elastische banden, lax vox enz. om mee te experimenteren.
- Neem de tijd om te reflecteren: wat is er nu anders, waar voel je verschil enz. enz. Vraag door!
- Ben je zelf erg van het uitleggen en reflecteren? Laat eens gaan: soms kan niks zeggen en gewoon doen heel effectief blijken te zijn.
Veel zing plezier!
Literatuur
Stralen, van T. & Vries de A., (2009). De logopedist als effectieve trainer. Logopedie en Foniatrie, 6, 196-200