Op zaterdag 28 september 2024 organiseerde de beroepsvereniging voor zangers en zangdocenten NVZ haar jaarlijkse symposium. Dit keer in een kerk in Arnhem. Een goede locatie voor het thema ‘akoestiek’.
Het begon meteen goed: onder leiding van Marjan Linnebank lieten we het gebouw zingen: een imposante ervaring! Op een G# en de klinker /oe/, met de handen als een toeter voor de mond en tegen de muren van de kerk, werkte de constructie als een grote klankkast. Marjan vertelde dat ze haar studenten op die manier ook tafels en stoelen laat meezingen. Een experiment waard!
Boventonen
Daarna was het woord aan Wolfgang Saus. Wolfgang is boventoonzanger/expert en een van de ontwikkelaars van Voce Vista. Doel van de software is om de akoestiek van de stem in real time in beeld te brengen (biofeedback), en in het bijzonder de boventonen. Door te focussen op boventonen spreek je de rechterkant van de hersenen aan, dit in tegenstelling tot het verwerken van tekst, intervallen en algemene kennis dat vanuit de linkerkant van de hersenen wordt gestuurd. Die kant is bij de meeste mensen dominant.
Hij gaf aan dat daarom slechts 5% van de mensen van nature boventonen horen. Hij zong als voorbeeld op 1 toon een onzintekst en vroeg wie de melodie in boventonen erboven had gehoord. Bijna niemand van ons. Toen ging hij ons – door steeds meer klanken weg te halen – ‘trainen’ en opeens hoorden we ‘Alle Menschen werden Bruder’ als een soort fluittoon in de ruimte klinken. Vanaf dat moment hoorden we de boventonen ook met andere klanken. Op deze video vertelt hij het verhaal in het Duits en kan je zelf je linker hersenhelft trainen.
De resonans factoren van de vorming van die boventonen ligt in de farynx, onder de tong. De lippen moeten iets gerond zijn, en de kaak en tongbodem ontspannen. Hij liet ons oefenen van IE -> OE en terug. Vervolgens werden de J en de L toegevoegd. Steeds blijven zoeken naar de ontspanning in de keelholte om de boventonen op te roepen. Basis is altijd dat je ‘ruimte’ onder de tong creëert. Zie voor meer info over boventonen zingen de website: https://www.oberton.org/en/overtone-singing/what-is-overtone-singing/ Bekijk deze video van Anna Maria Hefele hoe boventoonzingen klinkt. In deze video leert ze je zelf boventonen te zingen.
Leden delen
Toen was het tijd voor koffie en vervolgens een blokje ‘Leden delen’. Een deel van de groep ging naar Irene Maessen die haar kennis en ervaring deelde op het gebied van haptonomie, en hoe dat zangers en zangdocenten kan helpen om contact te vinden in zichzelf en ten opzichte van de omgeving. Greetje de Haan nam de andere helft van de deelnemers mee in haar werkwijze over resonans.
Tijdens de lunch was er tijd voor bijpraten en netwerken.
Voce Vista
Na de lunch vervolgde Wolfgang Saus zijn verhaal over boventonen aan de hand van Voce Vista: hoe ziet intonatie er uit?
De software laat zien hoe de klank is opgebouwd in een spectrum en waar die zich bevindt binnen het klavier van de piano en op de notenbalken. Zo kan je je stem en klank zien. ‘The power of soundwave’. Dat kan voor sommige leerlingen heel nuttig zijn. Ook zijn er allemaal filters die extra informatie geven. Voor het gebruik van Voce vista lijkt me een speciale cursus heel nuttig.
Experimenteren
De dag werd afgesloten met een workshop door Antje de Wit die ons liet experimenteren met zingen tegen verschillende materialen/akoestiek aan: tegels, twee soorten hout en wol. Dat leverde bijzondere inzichten op! (spoiler: onder een wollen lap zingen is heerlijk!) Ook klank maken met handen voor en achter de oren kan een openbaring zijn. Volop inspiratie tot experimenteren! Als afsluiting zongen we met elkaar een canon en herfstlied: binnen en buiten in de tuin. Heerlijk!
Een paar stellingen ter afsluiting:
Iedere toon heeft stilte en multi-frequentie wat samen het spectrum oplevert.
Waarneming is een deel van techniek.
Voor vrouwen is zingen met resonans/boventonen, vooral in de hoogte, veel lastiger dan voor mannen.